Diepte-interview met Jo De Clercq – Deel 3: Wat is concreet helpend voor het brein van mensen met dementie?

In deel 1 en deel 2 van dit diepte-interview bespraken we waarom onrust ontstaat en hoe we het brein van mensen met dementie kunnen ondersteunen. In het laatste deel van dit drieluik vertelt Jo De Clercq over een concrete oplossing: schommelen.

Schommelen effectief

Schommelen is een effectieve manier om de primaire lichamelijke zintuigen te prikkelen, weet Jo De Clercq. Tijdens de introductie van de ZEN Zorgstoel, een huiselijk zitmeubel met automatische schommelfunctie, kwam hij in contact met Fitform. Er volgde een succesvolle projectmatige proefopstelling van de stoel in woonzorgcentrum De Wingerd in Leuven, één van de vijf locaties behorend tot Woonzorgnet-Dijleland. Ondertussen staan er in Leuven drie ZEN-stoelen.

Over de werking ervan vertelt hij:

“Als de ZEN Zorgstoel in de kantelpositie staat, zorgt de zwaartekracht er in de basis vooreerst al voor dat iemand goed contact maakt met de achterzijde van het lichaam. Dit gecreëerd drukgevoel stimuleert zowel de oppervlakkige gevoeligheid over de huid, als de diepe gevoeligheid over de spieren en gewrichten.
Bovendien draagt de zwaartekracht vanuit deze aangeboden houding bij aan een stabiel, veilig gevoel wat het evenwichtsorgaan geruststelt. Daarnaast is er de combinatie met de ritmische voorspelbaarheid van het geautomatiseerd schommelen.
Dit geeft een bijkomende zintuiglijke prikkeling voor de primaire lichamelijke kanalen, niet alleen over de huid, spieren en gewrichten, maar wederom ook over het evenwichtsorgaan, om het lichamelijk zelfbewustzijn en hierdoor het lichaamseigenaarschap nog extra te bevorderen.”

Heel belangrijk voor mensen met dementie is ook de ritmische voorspelbaarheid in snelheid en amplitudo (de bewegingsuitslag) van het elektrisch schommelen, gaat Jo De Clercq verder.

“Het schommelen mag dus zeker niet aangevoeld worden als onvoorspelbaar, onverwacht en dus niet controleerbaar. Door de voorspelbaarheid ervaart iemand zijn lijf fysiek en mentaal concreter en meer geborgen vanuit een vergroot lichaamsgevoel, lichaamsschema, lichaamspositiezin en lichamelijk zelfbewustzijn. Dit geeft – bijvoorbeeld in een voor hen te drukke ruimtelijke omgeving – het gevoel om alsnog eigenaar te zijn en blijven van het eigen lichaam. Opgebouwde spierspanning en onrust als gesteld signaalgedrag, nemen hierdoor maar al te vaak onmiddellijk waarneembaar af.”

24-uurs aanpak

De inzet van een ZEN Zorgstoel kan deel uitmaken van een sensomotorische integratie therapie vanuit een 24-uurs aanpak.

“Iemand heeft 24 uur per dag een welbepaalde gradatie van dementie, dus is het belangrijk om deze sensomotorische aanpak door te trekken in verschillende ComfortZorg deelgebieden. Daarom bekijken we nu de mogelijkheden om ook elk bed geautomatiseerd te kunnen laten schommel. De resultaten met de ZEN-stoel hebben me tot dat idee gebracht. We willen deze aanpak en de resultaten ervan dus niet alleen realiseren vanuit een zitcomfort.”

Om de ZEN Zorgstoel optimaal te laten functioneren, adviseert Jo De Clercq dit zitcomfort op een zintuiglijk strategisch juiste plaats te voorzien in de ruimte. Dit is daar waar een grote zintuiglijke voorspelbaarheid heerst of daar waar sowieso al minder zintuiglijke drukte heerst.

“Zaken die je hoort moet je bijvoorbeeld ook kunnen zien. Zo komt de auditieve en de visuele prikkel congruent in het brein naar voor, wat het verwerken van deze prikkels vergemakkelijkt en eerder rust in plaats van onrust geeft.”

Verder benadrukt hij dat de stoel in elke fase van dementie toepasbaar is.

“Ook als mensen met meer gevorderde dementie niet meer kunnen stappen en steunen, kan de ZEN Zorgstoel zorgen voor een zintuiglijk geïnformeerde positionering.”

Experiment

Als innovator onderzoekt de Vlaamse dementie-expert telkens nieuwe toepassingen om het welzijn van mensen met dementie te verhogen. Daarom is er nu een bijkomend project opgestart waarbij de persoon in de ZEN Zorgstoel omvattend ‘toegedekt’ of ‘geknuffeld’ kan worden met de verzwaringsdeken Sens-Aid.

“Om nog meer de primaire lichamelijke zintuigen te stimuleren, zodat zowel een ritmische schommelende, gestabiliseerde als zintuiglijk geïnformeerde positionering aangeboden kan worden.”

Conclusie

Schommelen blijkt een succesvolle manier om het lichaamseigenaarschap te vergroten en op die manier onrust te verminderen. Ontwikkelingen zoals de ZEN Zorgstoel spelen hierbij een belangrijke rol. Door het brein een handje te helpen kunnen we het welzijn van mensen met dementie verbeteren.

Jo De Clercq is expert ComfortZorg en ZorgInnovatie met specifieke focus op dementie. Hij werkt sinds 2002 in de Vlaamse ouderenzorg. Tot 2021 gaf hij op de werkvloer concreet zorg en therapie aan mensen met dementie. Nu werkt hij in een overkoepelende en adviserende functie voor Woonzorgnet-Dijleland, waar woonzorgcentra De Wingerd, Dijlehof en Burenhof in Leuven, Ter Meeren in Neerijse en Keyhof in Huldenberg deel van uitmaken. Daarnaast is hij vanuit een eigen ondernemerschap freelance docent, (inter)nationaal spreker & productconsultant.