Diepte-interview met Jo De Clercq – Deel 2: Hoe kunnen we het brein van mensen met dementie ondersteunen?

In deel 1 van het diepte-interview met Jo De Clercq hebben we ontdekt waar de onrust bij mensen met dementie vandaan komt. De volgende vraag is: Hoe kunnen we het brein van mensen met dementie ondersteunen? In dit tweede deel van het drieluik legt Jo De Clercq uit dat bij dementie het brein anders functioneert en geeft hij aan hoe we met zintuiglijke prikkels het gevoel van lichaamseigenaarschap kunnen verbeteren.

Stimuleren van lichaamseigenaarschap

Hoe kun je bij mensen met dementie het gevoel van lichaamseigenaarschap verbeteren? Volgens Jo De Clercq speelt het stimuleren van primaire lichamelijke zintuiglijke prikkels over de huid, spieren, gewrichten en het evenwichtsorgaan hierbij een hele belangrijke rol. Eventueel kan dit gecombineerd worden met het verminderen van secundaire ruimtelijke zintuiglijke prikkels.

Als dit respectievelijk stimuleren en reduceren van zintuiglijke prikkels niet correct in verhouding staan, gaat de persoon met dementie daar (onbewust) zelf naar op zoek. Het brein ‘vraagt’ daar als het ware om. Dit uit zich bijvoorbeeld door:

dolen en dwalen
continu verhoogde spierspanning (gefronst aangezicht, gebalde vuisten of foetale houding)

“Dit gedrag is enkel een probleem voor de directe omgeving. Zelf ervaren ze het niet als probleemgedrag; voor hen is het noodzakelijk signaalgedrag, aangestuurd vanuit hun divers functionerend brein met andere noden als dat van ons. De persoon met dementie geeft aan: ik heb een sensorische andere nood en als je mij die niet aangepast aanbiedt, dien ik deze zelf te creëren om mijn brein wel tegemoet te komen”

Zintuiglijke prikkelverwerking

Bij personen met meer gevorderde dementie is het stimuleren van de primaire lichamelijke zintuigen noodzakelijk om lichaamseigenaarschap te creëren. Pas daarna kan het brein aandacht geven aan secundaire ruimtelijke zintuiglijke prikkels. Horen wordt dan luisteren, zien wordt dan kijken. Zo kan een ander contact worden gelegd.

Als de secundaire ruimtelijke zintuiglijke prikkels overheersen, is dit problematisch voor het lichaamseigenaarschap. Dit kan bijv. onrust veroorzaken.

Conclusie

Het gevoel van lichaamseigenaarschap speelt een belangrijke rol in hoe mensen met dementie zich voelen en gedragen. Om het gevoel van lichaamseigenaarschap positief te beïnvloeden speelt het prikkelen van de huid, spieren, gewrichten en het evenwichtsorgaan een essentiële rol. In deel 3 gaan we dieper in op wat concreet helpend is voor het brein van mensen met dementie.

Jo De Clercq is expert ComfortZorg en ZorgInnovatie met specifieke focus op dementie. Hij werkt sinds 2002 in de Vlaamse ouderenzorg. Tot 2021 gaf hij op de werkvloer concreet zorg en therapie aan mensen met dementie. Nu werkt hij in een overkoepelende en adviserende functie voor Woonzorgnet-Dijleland, waar woonzorgcentra De Wingerd, Dijlehof en Burenhof in Leuven, Ter Meeren in Neerijse en Keyhof in Huldenberg deel van uitmaken. Daarnaast is hij vanuit een eigen ondernemerschap freelance docent, (inter)nationaal spreker & productconsultant.