Wetenschappelijk onderzoek

• Al in 1998 werd aan de Universiteit van Rochester onderzoek gedaan naar de effecten van schommelstoeltherapie bij mensen
met dementie. Vijfentwintig proefpersonen schommelden gedurende zes weken regelmatig in traditionele schommelstoelen. Hoe langer ze schommelden, hoe beter het effect was op hun welzijn. Daarnaast had de regelmatig schommelende groep minder pijnmedicatie nodig dan de controlegroep.

• Ook in Nederlands onderzoek van Pieper et al. uit 2013 komt naar voren dat interventies die gericht zijn op zowel het verminderen van pijn als het beïnvloeden van gedrag het meest effectief zijn in de strijd tegen geagiteerd gedrag, depressie en onrust bij mensen met dementie. Schommeltherapie wordt vermeld als een van deze interventies.

Toegepast onderzoek en pilotprojecten

De ZEN Zorgstoel met elektrisch aangedreven Slow Motion schommelbeweging is zorgvuldig ontwikkeld op basis van toegepast onderzoek en pilotprojecten in verpleeghuisinstellingen in Nederland en Duitsland. Het onderzoek is uitgevoerd in 2019, de pilots vonden plaats in de periode 2020/2021.

Het onderzoek, bij tanteLouise, locatie Hof van Nassau

Bij alle proefpersonen werd een objectieve vermindering van onrust waargenomen:

• Minder fysieke en verbale agitatie
• Dwalen, dolen en zoekgedrag stopten
• Bewoner rustig genoeg om deel te nemen aan een groepsactiviteit

De onderzoeker concludeert dat de Fitform-fauteuil met schommelbeweging intramuraal succesvol ingezet kan worden als onderdeel van een individueel interventieplan. Door het eenvoudig laten schommelen in een zorgstoel, zelfs in de woonkamer, hervindt een geagiteerde cliënt rust. De interventie is met name zinvol als de onrust verstorend werkt in de groep en de zorgcapaciteit het niet toelaat om iemand een-op-een te begeleiden.

De pilots, bij De Zorggroep (Helden), Floravita Zorgpartners (Moordrecht) en Residenz am Wiesenkamp (Hamburg)

Voorbeelden van terugkoppeling van de zorginstellingen na afloop van de pilots:

• Meer dan de helft van de mensen valt tijdens het schommelen in slaap waardoor ze goed uitrusten. Wanneer de schommelfunctie niet wordt aangezet, ontspannen mensen wel maar vallen ze niet in slaap, waardoor de mate van uitrusten minder is.

• Onrustige bewoners komen eerder tot rust in de ZEN Zorgstoel dan met een begeleider die iemand probeert te kalmeren door naast het bed te zitten of naast een gewone stoel te zitten.

• De ZEN Zorgstoel helpt ook bij nachtelijke onrust en nachtelijk dwalen van bewoners die niet goed kunnen slapen in hun bed. Men valt dan wel vaak in slaap in de stoel door de schommelbeweging.

• De ZEN Zorgstoel werkt heel goed om onbegrepen gedrag door overprikkeling later op de dag te voorkomen, door bewoners op tijd te laten rusten, schommelen en slapen in de stoel.

• Als een onrustige bewoner in de stoel schommelt of slaapt, kan de zorgverlener tijd besteden aan medebewoners.

“We hadden mevrouw al een lange tijd niet zo rustig gezien”

In gesprek met ergotherapeut Patricia van Rooijen van ZorgSpectrum over het effect van de ZEN Zorgstoel.

Wat doe je als ergotherapeut rondom dementie?

“Binnen de psychogeriatrie kijken we als ergotherapeuten vooral naar hulpmiddelen die onrust kunnen verminderen. We proberen in kaart te brengen waar de onrust vandaan komt, welke interventies mogelijk zijn en wat iemand nog wel en niet zelfstandig kan. Wanneer sprake is van zware dementie overleggen we vooral met de familie. 
Omdat de zorgzwaarte van cliënten toeneemt, komt onrust bij dementie steeds vaker voor. Door personeelstekorten lukt het vaak niet meer om een aparte activiteit te ondernemen met iemand die onrust ervaart. Daarom proberen we andere hulpmiddelen te vinden om de onrust op te vangen.”

Hoe ben je in aanraking gekomen met de ZEN Zorgstoel?

“Een cliënt met zware dementie was heel onrustig. Ze liep de hele dag heen en weer, kon nergens rust vinden. Vanuit mijn rol als ambassadeur zorgtechnologie heb ik veel contact met zorghulpmiddelenleverancier HartingBank. Onze contactpersoon vertelde over de nieuwe ZEN Zorgstoel en toen dacht ik: dat wil ik wel eens testen bij deze cliënt. HartingBank heeft toen een proefplaatsing geregeld.”

Welk effect had de ZEN Zorgstoel?

“Toen deze mevrouw voor het eerst in de stoel ging zitten en het schommelen begon, viel ze al binnen een minuut in slaap. We hadden haar al een lange tijd niet zo rustig gezien. Wat we na een tijdje ook merkten, was dat het effect verder ging dan meer rust overdag. Het werkte door naar de avond, iets wat we niet hadden verwacht. Mevrouw wilde nooit graag naar bed, dat riep bij haar veel weerstand op. Dit veranderde toen ze overdag gebruikmaakte van de ZEN Zorgstoel. Meestal ging ze er eind van de ochtend en eind van de middag in schommelen. Dat maakte haar zo rustig dat ze ’s avonds niet meer overprikkeld was. Daardoor ging ze rustig naar bed en viel ze beter in slaap. Dat was echt heel mooi om te zien.

Hoe hielp dit de zorgverleners?

“Mevrouw was voorheen altijd op zoek naar rust en geborgenheid, maar kon dat niet vinden. We zagen dat ze daar verdrietig van werd en uit een soort wanhoop heel veel aandacht trok van de zorgverleners. In de kleinschalige woonvoorziening had dit ook effect op medebewoners, zij raakten geïrriteerd. Toen mevrouw door het schommelen in de ZEN Zorgstoel rustiger werd, waren we daar als zorgverleners heel blij mee. Eindelijk hadden we iets dat echt werkte om de onrust te verminderen. Mevrouw voelde zich prettiger en bovendien had dit een positief effect op de sfeer in de groep.”

Hoe ging het verder na de proefplaatsing?

“Door de positieve ervaring is voor deze woonvoorziening een ZEN Zorgstoel aangeschaft. Daarnaast heb ik onze ervaring gedeeld met andere ergotherapeuten binnen Zorgspectrum. Een collega op een andere locatie heeft vervolgens ook een proefplaatsing aangevraagd. Daar beviel het ook heel goed en daarom is een tweede stoel aangeschaft. Inmiddels heeft onze organisatie drie ZEN Zorgstoelen die we gericht inzetten voor mensen met zware dementie. Voor de financiering hebben we tot nu toe gebruik kunnen maken van lokale fondsen. Ik verwacht dat er meer aanvragen gaan komen voor deze stoelen. We gaan kijken of dat mogelijk is via financiering binnen onze zorgorganisatie.”